leeservaringen

Patti Smith: Just kids & Jaar van de aap.

 

M-train

is het eerste boek dat ik van Patti Smith las. Tip van vriendin Liesbeth. Onmiddellijk werd ik het boek ingezogen door het fotootje, waarin je een tafeltje in een café ziet en waarnaast je leest dat de schrijfster daar graag zit en schrijft. Later zou ik in een interview horen, dat Patti Smith begonnen is met deze Polaroid foto's te maken, toen ze moeder was van twee kleine kinderen en toen haar man overleden was en toen ze dus druk was met overleven, maar toch iets 'wilde scheppen'. Hoe handig is dan zo'n Polaroid. 

 

De interviews

met haar op You-tube zijn een illustratie van hoe ze schrijft. Ze krijgt een vraag en ze antwoordt onmiddellijk. Geen reserve. Geen nadenken. Onmiddellijk toegang tot een caleidoscoop van zinnen. Vergelijkbaar met hoe ze schrijft. Hier zijn een paar links naar interviews met haar.
Extended interview met het begin iets over het begin van haar Polaroid foto's.
Louisiana Literature festival in Denemarken: I will always live like Peter Pan
De boeken moet je gewoon 'genieten' zoals muziek. Maar evengoed, er is wel iets over te zeggen.

 

Just kids

is het verslag van de levenslange liefde en vriendschap tussen haar en Robert Mapplethorpe. Ze heeft beloofd aan hem om dit op te schrijven. Mapplethorpe overleed in 1989. 
Het boek beschrijft hoe Patti in New York arriveert om kunstenaar te worden, hoe ze net als veel anderen om te beginnen in parken en portieken, van iemand wat te eten krijgt, een baantje zoekt want dat is het eerste wat een mens moet vinden: een baantje, zodat je geld hebt. Ze ontmoet Robert Mapplethorpe, ze krijgen een relatie, soms heeft zij geld - ze heeft een baantje in een boekhandel - en soms heeft hij geld. Uiteindelijk vinden ze een kamer in het beroemde Chelsea hotel. Patty wordt dichter en treedt op, met muzikant. Robert is/wordt maker van kunstwerken (kettingen, collages, alles, later fotograaf). Het boek is een ode aan deze kiem van onvoorwaardelijke liefde die hen elkaar doet steunen, en ook op de kop doet geven als de ander 'niks doet'. Robert wordt openlijk homo, gebruikt alles van zichzelf in zijn foto's, vindt beschermers/geliefden die hem financieel helpen. Patti wordt behalve dichter ook zangeres, bandleider, enfin, zoek maar op Youtube. Het is fascinerend om te lezen hoe alles gewoon zo ging in die tijd. Je hield gewoon een tentoonstelling, schreef zelf de uitnodigingen, zorgde dat iedereen kwam en hup, daar was de tentoonstelling. Fascinerend om te lezen vooral hoe ze in elkaars kunst geloofden. Mapplethorpe wist dat hij kunstenaar was, Patti hoorde van Robert dat zij kunstenaar was. Soms zitten ze samen te werken. 'Niemand ziet zoals wij, Patti',  zei hij weer. Telkens wanneer hij zulke dingen zei, was het gedurende een magische spanne tijds of wij de enige twee mensen op de wereld waren.
Robert ontmoet geliefden die tevens weldoenders worden, hij krijgt een echte Hasselblad-camera cadeau. Patti Smith wordt onder andere de geliefde van Sam Shepard, hij geeft haar een zwarte Gibson gitaar cadeau, ze maken samen een toneelstuk voordat hij weer tijdelijk uit haar leven verdwijnt en ze leert van hem improviseren 'Je kunt geen fouten maken als je improviseert.' 'Stel dat ik er een puinhoop van maak? Stel dat ik het ritme verpest?' 'Dat kan niet,' zei hij. 'Het is net als met drummen. Als je een slag mist, creëer je een andere.' Janis Joplin komt voorbij, - luister en kijk even naar de Elegie die Leonard Cohen voor haar geschreven heeft  en die hij zingt; hier nog een opname - Lou Reed, Susan Sontag. En langzamerhand kiezen Robert en Patti een eigen weg, of beter gezegd zoals uit het boek blijkt: ze zijn zo aan elkaar verknocht, dat dit ingewikkeld is, voor Robert om openlijk homosexueel te zijn. 'We had een tijd nodig om uit te zoeken wat het allemaal inhield, hoe we onder ogen moesten zien en herdefiniëren hoe onze liefde werd genoemd. Ik leerde van hem dat tegenstrijdigheden vaak de duidelijkste weg naar de waarheid zijn.' 
Naast de eigen weg die ze gaan, zien ze steeds ook elkaar weer. Lees dit hele boek gewoon. Ik beschrijf nog de

 

bladzijden 289-291

om hun verstandhouding en hun verschillende 'kunst' te laten zien. Patti Smith heeft de l.p. 'Horses' gemaakt. Robert zal het portret maken voor de hoes. Zij heeft geen idee hoe dat eruit moet zien, alleen dat het waarheidsgetrouw moet zijn. Ze moet Robert beloven dat ze een schoon overhemd zonder vlekken zal dragen. Die koopt ze in een stapel, bij het Leger des Heils in Bowery. Robert wil de foto maken in het huis van zijn vriend Sam Wagstaff, daar is veel natuurlijk licht. Op de dag dat het zal gaan gebeuren komt Robert haar ophalen. Het baart hem zorgen dat het zo betrokken is. Zij kleedt zich verder aan: zwarte broek met opgerolde pijpen, witte glansgaren sokken, zwarte Capezio's, een lievelingslint en een zwart jasje. Robert blijft uitkijken naar de zon. Eind van de middag klaart het op en  rennen ze naar het huis van Sam. 'Het licht was al aan het afnemen. Hij had geen assistent. We hadden helemaal niet besproken wat we zouden doen of hoe het eruit moest zien. Hij zou plaatjes schieten. Ik zou geschoten worden. Ik had mijn verschijning in gedachten. Hij had zijn licht in gedachten. Meer niet. 
Robert zet Patti tegen de witte muur, zijn handen trillen als hij het toestel instelt, de wolken blijven heen en weer drijven, er gebeurt iets met de lichtmeter. Robert neemt een paar foto's, laat de lichtmeter varen. Een wolk trekt over.
'Hij zei: Weet je, dat witte van je overhemd vind ik echt mooi. Kun je dat jasje uitdoen? Ik gooide mijn jasje over mijn schouder in de stijl van Frank Sinatra. Ik zat vol verwijzingen. Hij zat vol licht en schaduw. 'Het is er weer', zei hij. Hij nam nog een paar foto's. 'Ik heb hem.' 'Hoe weet je dat?' 'Ik weet het gewoon.' Die dag maakte hij twaalf foto's. Een paar dagen later liet hij me de contactafdruk zien. 'Deze heeft de magie'.  zei hij. Wanneer ik er nu naar kijk, zie ik niet mezelf. Ik zie ons.

Nog een paar links en dan verder naar het volgende boek. , Robert Mapplethorpe wikipedia, Patti Smith wikipedia, 

 

Jaar van de aap.

Dit boek is geschreven in 2016, het jaar waarin Patti Smith zeventig wordt. Ze is eigenlijk met haar band in San Francisco maar daar zakt Sandy Pearlman, de drummer, in elkaar en raakt in coma. Patti Smith kent Sandy sinds 1971, op dat moment is zij met Sam Shepard (naast 'met' Robert Mapplethorpe). Sandy heeft haar gezegd, dat ze een rock-'n-rollband moet gaan beginnen en dat vertelt ze aan Sam. Sam kijkt haar aandachtig aan 'en zei dat ik alles kon. We waren toen allemaal jong en dat was de heersende gedachte. Dat we alles konden. Patti Smith denkt aanvankelijk dat ze aan het ziekenhuisbed van Sandy zal blijven zitten, maar opeens bedenkt ze dat dat niet hoeft. 'De afgelopen twintig jaar hebben we ieder aan een kant van het land gewoond en alle kanalen opengehouden, in de overtuiging dat de geest het vermogen heeft om duizenden kilometers te overbruggen. Waarom zou het nu anders moeten zijn? Ik kon waar ik ook was over hem waken en een nieuw soort slaapliedje componeren, een liedje dat de slaap binnendrong, dat hem wakker zou maken. 
Zo is ze dus vertrokken uit San Francisco en zo begint het boek in het Dream Motel in Santa Cruz, de stad van de 'seals', de zeeleeuwen, de stad met de langste pier van Amerika, een pier die gebouwd is in 1914 om aardappels aan land te halen en naar San Francisco te vervoeren voor de goudmijndelvers in de Sierra Nevada. Ze trekt naar San Diego - hilarische lift die bij een benzinepomp eindigt als zij even naar het toilet is, maar dan kan ze gelukkig mee met een vrouw die de auto vol chutney's en ander ingemaakts heeft, voor organic restaurants in San Diego. Ze gaat weer naar Santa Cruz, naar New York. Naar haar huisje in Rockaway Beach. Naar Kentucky waar haar - ook al levenslange - vriend Sam Shepard werkt aan zijn laatste boeken terwijl hij ALS heeft, Patti helpt hem met schrijven. (Wie interviews beluistert met Patti begrijpt dat zij haar leven invult met 'just work', creëren, werken. Dat raadt ze iedereen aan: just    work.  Spreekt mij wel aan.)  Intussen dreigt Trump gekozen te worden en komt dat ook nog uit op het einde van het boek. Een zekere Ernest komt ze op de gekste plaatsen tegen, maar eigenlijk weet je nooit in dit boek niet wat droom is en wat geen droom is. Er is geen scheiding tussen. Wel werkelijk zijn Sandy en Sam, haar levenslange vrienden. In haar kleine koffer pakt ze altijd in: zes Electric Lady-shirts, zes onderbroeken, zes paar bijensokken, twee notitieblokjes, kruidenhoestdrankjes, mijn camera, de laatste pakjes polaroidfilm, die enigszins over datum waren, en een boek, deze keer de verzamelde gedichten van Allen Ginsberg (ook een oude vriend). 
Ontroerend hoe ze de herdenkingsdienst van Sandy Pearlman beschrijft, lees het zelf vanaf bladzijde 153. Zij en Lenny spelen Pale Blue Eyes voor hem en Eight Miles High omdat deze nummers zoveel voor Sandy betekenden. Twee dagen later speelt ze met de band nog een keer voor hem. 'Ik zong voor Sandy, en de poëzie die vrijkwam was voorhem. Ik aanschouwde zijn stralende glimlach, zijn ijsblauwe ogen, en voelde even die zalige arrogantie die haar mantel over het altaar van opera, mythologie en rock-'n-roll uitspreidde. Ik was precies waar hij was, en we stonden, ons bewust van elkaar, voor de afgrond van de onherstelbare tragiek. Ik stop met deze leeservaring. Zoals gezegd: je moet de boeken genieten, 'proeven'. 

Nog een paar links. Sandy Pearlman. Sam Shepard Die vanbinnen, My buddy Sam Shepard, New Yorker

En verder wat foto's van het boek 'Jaar van de aap' naast foto's uit mijn plakboek van bijna dertig jaar geleden, ik fietste toen bijna vier maanden in Amerika: langs de westkust van Amerika, rondje Baja California en weer terug naar L.A. en vandaar naar boven. (Wie langs de westkust wil fietsen kan beter van noord naar zuid fietsen, vaker wind in de rug.)