leeservaringen

Dit laeve hier an´t Raam, André van Gessel

 

Kunst-Klinkfestival

Eerste pinksterdag was Kunst-Klinkfestival in Hummelo. Voordrachten en muziek op verschillende plaatsen van de kunstroute. Ik deelde het podium bij Kleverhorst met onder andere André van Gessel. Ik dicht in het Achterhoeks, hij zingt in het Liemers. Zijn muziek was een ontdekking voor mij. Ik moest gelijk aan Ede Staal denken. Ede Staal was vroeger een geheimtip. Mijn geliefde kende zijn muziek, mijn tai chi medeleerling kende zijn muziek. Dus ik had Ede Staal al veel gehoord, toen hij via de film De Poolse bruid doorbrak bij het grote publiek. Luister hier naar 't Hogelaand, tekst staat daaronder uitgeschreven. 

 

Wald spelling

Achterhoeks kun je op allerlei manieren spreken - Hans Mellendijk en ik zijn op vijf kilometer van elkaar geboren en wij hadden al een verschillend dialect - dus dat zou een lekker zooitje worden als iedereen het in eigen taal beitelde. Gelukkig zijn er overkoepelende organisatie, die hier enige stroomlijning (Germanisme, ik weet het) in aangebracht hebben. Zo kun je het officiële Achterhoeks aanleveren in het Sont en in het Wald. Sont staat voor Streektaal Organisatie in het Nedersaksisch Taalgebied. (Groningen, Drenthe, Stellingwerven, Overijssel, Achterhoek, Veluwe). Wald staat voor Woordenboek van de Achterhoekse en Liemerse Dialecten. Toen ik zelf in het dialect begon te dichten, kwam ik dit allemaal te weten. Ik heb gekozen voor de Waldspelling. Lex Schaars heeft mijn dichtbundels Aodem en Mien bruidsboeket dat pluk ik zelf hierop gekuist. 

 

Wald

André van Gessel zingt Liemers en zingt dus zogezegd ook in het Wald's. Beter gezegd: wat hij zingt is zijn moeders taal, maar hoe je dat schrijft is Wald. Ik was gelijk verkocht door zijn liederen. Poëtisch, teder en soms super duidelijk on-Achterhoeks fel. Hier is de link naar zijn website. Ik heb zijn derde c.d. gekocht en die bespreek ik hier. De hoes is om te beginnen al erg mooi. Van buiten en van binnen. Strak. Statig. Helder. 

 

Olde Durrekemseweg
Een rustig nummer om te beginnen. Geworpe en dorpe klinkt als rijmdwang. Gin ontwikkelingland en: Net gin Lengel is dan weer prachtig. Van mien moeder he’k de taal, aover mien vader ’n verhaal , oeffff leven in 1 zin samengevat. Hier wo’k uut de wereld genomme as mien uur is gekommen, hier wo’k neergeleg. Jee, prachtige omarming in dit gedicht van begin en einde en 'laeven' daartussen.

 

Dit laeve hier
Met refrein van een prachtig koor. Yes, dit is een gedicht wat zo on-Achterhoeks is. Laot de wereld wette da’j bunt gewes. Ik hoop dat eenieder dit uit volle borst zingt. Ik hoorde het André zingen op het Kunst-klinkfestival en ik voelde me althans onmiddellijk aangesproken: zing, maak teksten, laat je horen. Het is wat ik voelde toen ooooiiiiit Normaal begon. Waaw. dit is ook Achterhoek: verzet, rauwheid, niks 'laot maor'. Mooimooimooi. ’t Lied is klaor maor ’t geluud klinkt nog efkes deur. Liederen overstijgen het leven. Soms. 

 

Slech weer
Ens wazze wi’j et beeld van God, maor now völ meer van photoshop. Zo is het. Loreal verdient aan de leegte van ons bestaan. 
De keerls an de theek en ‘de zanger’ lijkt me een valse tegenstelling, de keerls worden opgevoerd om de boodschap van de zanger duidelijk te maken. Met de strekking van het lied ben ik het geheel eens – welvaart is net zoveel een vloek als een zegen. Inderdaad: de verveeldheid op feestjes. Wi-j hebt gin schik meer. Zondag j.l. zag ik de film Turin Horse in O42. Als ergens in een film de puurheid van het basale bestaan wordt geschetst, dan is het in deze film. Ikzelf heb het ook meer op teilen en schalen en handwas en drogen in de wind en zon dan op wasmachines en droogtrommels om maar eens iets te noemen. Maar waarschijnlijk is 'vroeger arm' en 'nu welvaart' alleen maar een ogenschijnlijke tegenstelling. Elk mens moet in de eigen omstandigheid vrede zien te vinden. Dat zegt André dan weer heel duidelijk in An 't Raam, Wi-j heb gin geduld meer veur 't belaofde land, dat moeileke zuke naor de binnekant. Maar ik loop vooruit.

 

Education permanent
Ik moest huilen toen ik het lied hoorde en daarna ook steeds bijna. Ik liet het gisteravond aan mijn geliefde Theo horen en hij moest huilen. Dit zegt genoeg. Alles klopt hier. De tweeling was an ’t raekene. Weinig woorden die de hele wereld oproepen. De moeder met de trop blagen. De rouwstoet, de kerkklok en dan het schuifelen en de juffrouw die in het Hollands en zachtjes zegt Leg jullie pen maar neer. Laten we even stil zijn. Iedereen voelt alles en zo was het vroeger toen er nergens over gepraat werd en zo is het nu, nu alles vooral bepraat moet worden. Klasse dit nummer. De stem van de zanger IS de tekst die hij zingt. De muziek ondersteunt totaal. Niks is teveel, niks had anders gemoeten. Oefff. Koop allemaal de c.d. alleen al voor dit nummer.

 

Herinnering
Herinnering is vooral wat je je wilt herinneren. Prachtig beeld van gordijn dat nog is blijven hangen in dat onbetrouwbare, onverlichte huis van de herinnering. Het gordijn wil dat de tijd stil staat. Ons verlangen zoekt in de kamers en gangen van wat wij menen te hebben meegemaakt.

 

Vakantie
Maor wi’j thuus hadde dat niet. Wij gingen naar de zandbulten in Stökkum, naar de speeltuin in Die:m waar je je kont verbrandde op de hete glijbaan. Of waterfietsen bij ’t Peeske. En nao de tied kregge wi-j 'n knakwors met wat friet. O, dan was onze vakantie aweer um. O, hier wil ik weer met de blage heer. Prachtig laatste couplet dat de hele afgelopen tekst omhult. Verlangen om de volgende generatie iets van deze onmateriële genoegens te laten meemaken, maar we weten al hoe dat zit, zie slech weer.

 

Blage
Omkering. Gedroomde vader die jou vroeger droeg, op schoot had, naar bed bracht (maar leefde hij toen nog, deed hij dit eigenlijk wel?) en dan nu zelf een kind op schoot hebben (en als het kind dit herinnert, is het dan de herinnering aan dit moment of ben jij als vader dan al dood of herinnert zijn kind zich de gewenste herinnering?). Als ouder ben je zowel ouder als het kind in jezelf dat beleeft wat jouw kind nu beleeft. En de uiterste omkering komt nog als je oud bent en niets meer weet en je eigen kind je de weg naar het bed wijst. Prachtig lied over door elkaar schuivende tijden, het vervagen van wie ben je nu, je vader of jezelf of jij als vader of jij als vader in de herinnering van je kind? De muziek is jazz achtig. Klinkt vervreemdend, dialect en jazz. Maar het werkt alsof de tekst zowel poëzie is als quantummechanica. 

 

In de krant
Wat Theo en mij betreft is dit alweer een toptekst. De tekst klopt ook weer als een bus met de muziek. Potverdomme, kan er iemand nog gebeitelder over dood zingen? De ochtendkrant die binnenbrengt welke levens gisteren er nog waren maar zingend op schoolreisje de dood tegemoet gingen of die een afspraak gepland hadden maar ze zijn er dan al niet meer of ze hebben net de trein gehaald, maar die drijft hen de dood in. Of vrouw zoekt zich man voor langdurige relatie of komende zondag is de meubelzaak open. Al dat geluk en verdriet van vandaag ligt morgen onderin de aardappelmand. In de aardappelmand. Soms inens lut een schroef los en rake minse mekaar veur altied kwiet.  Vannacht een paar graden vorst, maar nog geen sneeuw. Ik moet mijn vorige mening herzien, ook voor dit nummer moet een ieder deze c.d. aanschaffen.

 

Oosterse renaissance
Een totaal onsentimenteel liefdeslied dat toch duidelijk een liefdeslied is. Hoe meer je iemand kent en liefhebt, hoe meer je het anderszijn van de ander beseft. Of denkt te beseffen. Denkt te beseffen dat de ander met vertrouwen danst en wat daaronder zou kunnen liggen, verlangen naar tederheid, naar zekerheid, naar waarheid, naar geborgenheid. Yes. We moeten ons allemaal maar zien te redden in dit aardse bestaan. Het is een zegen als dat lukt en het is een nog grotere zegen als je je daaronder vagelijk soms gezien weet. Mooi lied. Je zou het moeten horen op een marktplein in Frankrijk in de zon onder de platanen en dan klinkt dit lied op.

 

Fermez l’horizon
Teja De Prins, fotografe, boerin, houdt het meest van de herfst. In dit lied is het ook herfst. Uitgerust van het woeste waaien legt de herfst zich een poosje neer om uit te rusten. De nevel vlijt zich over het land en het kind loopt woordeloos aan de hand van de overleden vader. Helaas, dit kan niet duren. Daar is de zon weer die doet beseffen: ik loop alleen. De horizon is weer zichtbaar en hiermee het besef voelbaar: ook ik moet eens doodgaan. Wat totale eenvoud vermag als tekst en melodie samenvallen. Ook voor dit nummer: koop deze c.d.

 

Waor ’t um geet
Deze vraag dringt zich aan ons op de dunne schil van drukte en bezigheid en vermaak en vertier van ons afvalt. Waar denk je dat het om gaat? Ook in dit gedicht weer: de dunne schil die ons ogenschijnlijke leven is. Als André van Gessel ons ergens mee doordringt, dan is het hiermee. Met het ogenschijnlijke én met alles daaronder.

 

Zo ook in de tweede c.d. in deze hoes. An ’t raam. Wi-j draejen allenig maor um ’t laege (de leegte, ib) heer. En daor doet wi-j ’t dan maor met. Het raam als de dunne afsluiting tussen ‘ de straot opgaon’ en binnenblieve in mien desigh gemeubileerd bestaon.
Schoolvriend Gerard was altijd ‘ de halve zool’, de schrijver was altijd ‘ de nar’. We waren tijdelijke lotgenoten. Hoe is het jou in jouw leven vergaan?
Uutzich aan ’t raam. Graag altijd aan het raam, aan dat dunne vlies van de rute dat steet tussen wat ik mot en wat ik wil, tussen hier binnen en daor buten. De schrijver wil zich altijd blijven ophouden bij dat raam, als oude man zittend. En tenslotte liggen, als het tenminste niet teveel moeite is om het bed hier neer te zetten. Ook alweer zo'n klein mooi nummer.
He'j 't al geheurd. Yes, van alle tijden en van alle mensen, schitterend humoristisch nummer over ons menselijke geklets. Geweldig, hoe dit klinkt in dialect.
Het nummer Wi-j zun vri-j deed mij onmiddellijk aan een nummer van vroeger van Elly en Rikkert denken toen ze nog niet zo vroom waren: het nummer van de Kauwgumballenboom. Kapot gedraaid toen ik met kinderen werkte in het Browndale huis. 
Lao'we wél waezen
Ook voor dit nummer: koop deze c.d. Maatschappijvisie in notendop. En wi-j zitte thuus met 40 soorten Franse kaeze. IEZERSTARK WARK.
Een ni-je dag
is dan weer niet aan mij besteed. Tekst staat voor mij haaks op muziek. Maar dat is dus heel persoonlijk.

 

Even een nummer op youtube linken en dan schluss.

 

Niks schluss, op 16 april 2021 vanuit Amphion en uiteraard zonder publiek. 

En daarna hier op Kunstklinkplek Kleverhorst Online, 17 april 2021.