leeservaringen

Ik hoop dat je kanker krijgt, (ik wens je het allerbeste toe), afstudeernovelle Laurens Duyts1

 

Gustav

is de beste vriend van Laurens, de ik-figuur in de novelle, die zo begint: Ik was bang dat ik Gustav had doodgedacht. Mijn hand lag verstrengeld in die van Ayla. We hadden net Gustavs kist op de touwen boven het graf gezet en op verzoek van zijn moeder haalde ik de deksel van de kist. Het was alsof hij sliep... Naast Gustavs moeder waren alleen mijn ouders en Ayla aanwezig. Gustavs moeder had een Russisch-orthodoxe priester gevonden die de plechtigheden uitvoerde. We luisterden in stilte naar zijn kalme, zware stem.

 

De vader

is alcoholist. De moeder lijdt aan chronische depressies (Is  overigens ook alcoholist). De zoon is er ook nog.... In 1994 werd ik in Nijmegen geboren in de slaapkamer van mijn ouders, die later zijn kamer werd en nog later  - toen hij het huis uit ging en toen vader al ergens anders woonde - de werkkamer van de moeder. Gustav woonde in dezelfde straat als ik en we gingen naar dezelfde basisschool. Ja, daar is het klimrek waar de ik-figuur zijn vriendje mee naar toe troont want: ik moet je iets vertellen. Wat dan? Als je lang genoeg met je hand om je piemel op en neer gaat krijg je een heel lekker gevoel, alsof je in een hoge achtbaan opeens naar beneden gaat.... Haha, de vriendjes ontdekken al gauw dat elkaar aftrekken nog leuker is, dus als ze bij elkaar logeren leggen ze de matrassen naast elkaar. Gustav had een klein tv'tje op zijn zolderkamer, de vriendjes bleven wakker tot de pornoreclames op kwamen. We deden dat totdat de schaamte groter werd dan het genot. Feitelijk zit in deze alinea in een notedop waarom ik deze novelle schitterend vind. Laurens Duyts verbloemt niets en brengt ons evengoed weer back to earth. Idem hoe hij weg wil bij Ayla als hij de eerste keer zal blijven slapen en geen echt heldhaftige indruk maakt met een beschaamd: Ik ben wel moe, zeg.2

 

De moeder

helpt haar zoon vaak bij het schrijven van een brief die in een fles met kurk gaat en die ze dan in de Waal gooien. Van de moeder mocht dat niet te vaak trouwens. Goed, best wel een harmonisch kind dat flessenpost verstuurt. Maar ook een kind dat samen met zijn vriendje mieren met een hamer uit het berghok van de moeder kapot slaat. (Ouders, stop maar met opvoeden. Dit was een bevrijdende gedachte bij het lezen van deze novelle.) De vader en de moeder en Laurens eten op zondag met z'n drieën. Ik hield van het zondags ontbijt, al was dat altijd pas laat in de middag. Mijn ouders deden niet aan 's ochtends. Vader zet dan twee Lidl tassen op de houten keukentafel en als hij ook nog eens de moeder een omhelzing geeft, dan rent het kind naar hen toe. Alles was altijd beter na een familieknuffel. 

 

Sinds mijn ouders

uit elkaar zijn en het gezin ook voor de buitenwereld kapot is, kunnen we vanuit die positie verder; wij zijn een gebroken gezin, maar wij houden van elkaar. Die oprechtheid ben ik gaan waarderen. (Hulpverleners stop er ook maar mee, wederom een bevrijdende gedachte bij het lezen van deze novelle. Kind vecht zich de wereld in met ouders als ankerpunt, met straat als ankerpunt, met hartsvriend als ankerpunt en als iedereen goed verstand heeft dan komen alleen de mieren niet meer op hun pootjes terecht). lezen

 

Soms

kroop ik naar de rand van het dak op mijn vaders flat en keek ik naar alle mensen in de straat beneden. Ik observeerde ze. Mensen met kinderwagens, mensen met fietsen, mensen met haast en mensen die in hun telefoon verzonken rondliepen. Ik probeerde ze te tellen zoals de sneeuwvlokken of regendruppels op de ruiten vroeger in de auto. Prachtige alinea. Een paar bladzijden later - op 34 - is hij met Ayla op het dak, bespreken ze hun open relatie, kruipen ze ook naar de rand, bezien de mensheid en plagen elkaar en schieten in de lach en Laten we het doen, niemand kan ons hier zien.Kom, over een uur ga ik bij mijn moeder eten, zegt Ayla. We kropen van de rand weg en schuifelden naar de schoorsteen.

 

Ongelooflijk

hoe ontroerend de ik-figuur over ´de moeder´ en ´de vader´ schrijft. Zo komt hij een keer onverwachts op bezoek bij zijn moeder. Ha zoon, zei de moeder sarcastisch omdat ik al een tijdje niet was geweest.... Waarom kom je altijd op het moment dat ik al dagen in dezelfde kleren loop, ongewassen ben en geen eten in huis heb? Ik werd vrolijk van haar glimlach en de lachrimpels die als opgedroogde rivierdelta's langs haar ogen liepen. Of de cornetto, die hij en zijn vader eten in de auto en dat het kind dan aan de vader vraagt: denk jij soms rare dingen? De vader begint te fantaseren - praat er overheen zogezegd - maar zegt dan: of is dat niet wat je bedoelt met rare dingen? Ze eten de cornetto verder, het gaat inmiddels over mensen vermoorden of per ongeluk iets toewensen. Dan probeert het kind zijn tranen tegen te houden, de vader merkt het en zegt: oké en dan zegt het kind: En Hitlerdingen? Nee, helemaal niet erg. Hij klopte me nog eens op mijn been. Ik hou ontzettend veel van jou, jongen, als je dat maar weet.

 

Mjür

is de titel van deel II. Uit The Myth of Mjür:


And in the end intro
Mjür ate all names

he spat them out
in nameless graves

then he began
to name all things

so in the end
there was only

Mjür

De ik-figuur zet waxinelichtjes op de steen van het graf van Gustav en praat met hem. Ik ben nu eindelijk The Myth of Mjür aan het lezen. Je moeder en ik hebben je kamer leeggeruimd en ik vond het op je bureau. Het was alsof je elk moment binnen had kunnen lopen .... Het is ongelooflijk hoeveel rotzooi jij hebt. Had. Ik vond de briefjes terug die we vroeger op de basisschool aan elkaar schreven en jij vond mij altijd een verzamelaar? Alle propjes wc-papier naast je bed heb ik trouwens weggehaald voordat je moeder ze zag.... Zoals ik al zei: wie het vermogen heeft om een hartsvriend(in) te hebben die heeft vermogen om te leven of die krijgt het vermogen om te leven.

 

Crow

van Ted Hudges heeft ook een plaats in deze novelle. De ik-figuur leest het lievelingsgedicht van Gustav (Examination at the Womb-Door) voor aan Noa. Later: Ze ligt met haar hoofd in mijn oksel te slapen. Mijn hand ligt op haar dij en ik leg mijn hoofd tegen dat van haar aan. haar haren kriebelen in mijn neus. Ze ruikt anders dan Ayla. Duidelijker en sec kan iemand een open relatie niet beschrijven wat mij betreft. 

 

Mjürmjur

volgen we in fragmenten in het tweede deel. Odin had eens drie raven: Hugin, Munin en Mjür. Odin leerde zijn raven spreken, maar nog voordat zij hun eerste vlucht hadden gemaakt, vervloekte Loki, de valse god, Mjür en schilderde hem wit. Hugin en Munin verstootten de wit geworden raaf...... Het origineel van The Myth of Mjür - pas in 1994, geboortejaar ik-figuur, ontdekt, wellicht ergens in de 14e of 15e eeuw na Christus geschrven door een monnik - is een verzameling verzen en verhalen, die soms contradicties bevatten en verschillende delen herhalen zich in verschillende vormen.....  Wat is werkelijkheid in deze novelle en wat is fantasie? No idea. Op bladzijde 66 lezen we over 'de psychiater': Hij heeft geen idee dat hij een personage zal worden. Hij heeft geen idee dat ik hem zal vervormen, zal verminken, dat ik hem mijn wereld in zal trekken.... Wie zijn allemaal tot personages gemaakt? Niet dat het er toe doet. Het is de taal waarmee de schrijver zijn verhaal maakt. De taal sleurt mij mee.

 

Veertjes

groeien uit de huid van de ik-figuur, ze jeuken, hij trekt ze uit. Hij doet zijn smartphone weg om zonder internet door het leven te gaan. Hij gaat in de kas van Gustav kijken, waar hij vorige zomer nog met Ayla en Gustav een nacht was blijven slapen en waar ze bier en wijn dronken en waar de regen op het dak kletterde en waar de bliksemflitsen de lucht in tweeën kliefde waarop zij Oooohh zeiden. Nu is het stil.... Voor het eerst sinds de begrafenis moet ik huilen. De ik-figuur stopt met zijn studie geschiedenis. Voor Ayla maakt hij glazen ijswater terwijl zij voor haar tentamens studeert. Hij vraagt haar of zij denkt dat hij Morgelons disease heeft, en hij schaamt zich daarna dat hij zich zo heeft laten kennen maar Ayla is een zeer wijs mens die hem hoogstens door de haren aait, die een glas water voor hem haalt maar verder doorgaat met studeren. Of die na een nacht doorzakken een briefje schrijft: Ik ben werken, er staat water naast je bed. Ik houd van je.

 

Brieven

die de ik-figuur aan Gustav schrijft, brengt hij naar het kerkhof, stopt ze in een gat naast het graf. Dan opent hij een fles whisky en brengt zijn vriend op de hoogte van de laatste nieuwtjes. Zoals: ik heb het verhaal bijna af, nu. Dat wel. Hij vraagt zich af of hij het zal opdragen aan Gustav. Op bladzijde 74 staan alle dozen met niet belangrijke spullen van Gustav in de tuin van hun antikraak school. Er gaat wasbenzine over de dozen en dan gaat de fik erin. De nieuwe bewoner van Gustav's kamer (lokaal) komt in paniek naar buiten gerend. Wat zijn jullie aan het doen? We verbranden Gustavs spullen, zeg ik terwijl ik onafgebroken in het vuur staar. Wie is Gustav, vraagt de student. Iedereen is Gustav, zegt Ayla, voordat hij doodging woonde hij in jouw kamer. Daarna zegt de student niets meer en blijft hij naast ons staan, starend in het vuur. (mooi Laurens; wij deden hetzelfde met alle vijftig jaar oude spullen van onze vader en moeder nadat ook mijn moeder dood was. We stapelden alles op de cementen vloer van de kuilvoerplaats en we staken de fik erin en we keken toe met ons allen. No better way.)  Deel II eindigt: Over een uur komt Ayla. De zwarte asresten op de tegels zijn vrijwel helemaal verregend. Mijn arm jeukt maar ik krab niet.n

 

Dankwoord

Ik wil Dennis Gaens bedanken voor zijn hulp en geduld. Volgens Dennis is Ayla in dit verhaal een squashmuur waartegen ik mijn bal kan slaan,en dit is ons verhaal ook niet maar ik houd van je schat..... Dit verhaal draag ik op aan Gustav Nzjimir, zonder hem was het allemaal sowieso nooit gelukt. 

 

Appendix

Email van en aan Menno Oosterhof, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. 
Email van de moeder aan Laurens die aards eindigt met: overigens at ik vandaag 750 gram gestoofde andijvie, met een gekookte biet en wat kikkererwten. Het was een gezond experiment, maar ik kan het niet aanraden.
Email van de vader aan Laurens en/of aan de moeder. ... Een prachtig geschrift dat ik aan iedereen die me lief is heb voorgedragen. ... Je bent gewoon een goede schrij-(fser)ver. .....en dat is goed, ik verdwijn wel ergens in de coulissen....Ik ben enkel de punt achter de zin....j
App van 21 januari 2017 tussen Gustav en Laurens: 00.23 Kom je langs de nachtwinkel en is die misschien, wonderbaarlijk genoeg, nog wel open? 00.23 Hahaha, never 00.23 Haha. 01.34 You fell asleep didn't you? 01.53 I took your wine.

 

Schitterende 

novelle. Ik ben benieuwd wie er eerder gaat publiceren bij een gerenommeerde uitgeverij: Laurens Duyts of 'de moeder'.  'De moeder' zat begin jaren negentig met mij op schrijversvakschool 't Colofon in Amsterdam. In 1993 slaagde zij daar cum laude.  

 

Hier is hijzelf op een filmpje ter ere van zijn boek, leuk om alle plaatsen daarvan (denken) te kennen.